Heemkundige Kring Sas van Gent


Familieverhaal

Een familie " Van de Vijver" in Sas van Gent

Op 17/18 april van het jaar 1665 worden in Sas van Gent de inwoners en hun ambten geregistreerd. 0p deze lijst staat Anthony van Viver, doende lantsneringh. Hij is een van de 112 mannen die op het Sas wonen. Een jaar eerder in 1664 dus, begint het Weeskamerboek van Sas van Gent. In dit boek staan twee belangrijke namen vermeld: d'hoirs Clincke en Anthony van de Vijver. Hoirs zijn erfgenamen, maar van wie? Van ene Clincke en van Van de Vijver natuurlijk. Die namen vinden we terug in het stadsarchief van Gent, de stad aan de andere kant van de Sassevaart. De Sassevaart, die na toestemming van Karel V, gegeven in 1547, gegraven werd om Gent opnieuw een verbinding met zee te geven. De activiteiten rond het bouwen van de sluis en het graven van het kanaal zorgen er voor dat bij t Sas mensen gaan wonen, zoals kaaimeesters en -gezellen, winkeliers en herbergiers.
ln het Landtchijnsboek van 1639 van de percelen langs de Sassevaart staan dezelfde namen Clincke en Van de Vijvere. Jan van de Vijvere is nummer 14 op deze lijst en betaalt 1 pond 17 schellingen grooten tjaers voor "De Fortuijne" met een lengte van 36 ¾ voet, achter 32 ½ voet en groot in het land 22 roeden en 3 voeten voor 10 stuivers de roede. De Fortuijne, zo blijkt na veel gezoek, is geen tuin bij een fort - zoals eerst gedacht werd -, maar een herberg en Jan is dus zo'n herbergier.
Hij moet de verovering van Sas van Gent door Frederik Hendrik hebben meegemaakt in 1644 en de vrede van Munster van 1648. Een vrede, waarbij de grenzen worden aangewezen en Zeeuws-Vlaanderen onder Noord-Nederlands bestuur komt. Jan van de Vijvere is in de dertiger jaren van de 17e eeuw zeer actief. Hij koopt en verkoopt verschillende stukken grond langs de Sassevaart en uit een van die stukken weten we dat hij de zoon is van een zekere Joos. Met deze wetenschap zijn we aan het begin gekomen van de familietak Van de Vijver in Sas van Gent.

Hoe gaat het nu verder?

In 1684 betaalt de weduwe van Anthonij £ 0.6.7 over de behuizing in de 0oststraat. In hetzelfde jaar verzoekt Anna van de Vijver de magistraat de "straatmis" (straatmest) te mogen verwijderen. Dat doet ze ook in de 2 jaren erna. Ze heet waarschijnlijk met haar meisjesnaam Anna van Velser.
Hun beider zoon is Jacob van de Vijver. Deze Jacob is in 1679 in een rechtsstrijd verwikkeld met zijn buurman Jan de Pape. Hij heeft namelijk een gat gehakt in hun gemeenschappelijke goot. Hoe de strijd is afgelopen, is niet bekend. Jacob is timmerman en komt voor in de stadsrekeningen; o.a. verdient hij 12 schellingen en 9 grooten aan de opdracht van burgemeester Noorthoeck voor arbeidsloon en materiaal voor het stadhuis. 0p 16 maart 1692laten Jacob en zijn vrouw Tanneken van Aelst een testament maken bij notaris Jan de Vos. Twee jaar later overlijdt Anna van Velser, Jacob(us') moeder, en in 1702 sterft hij zelf en laat 3 kleine en onmondige kinderen achter.
15 december 1703 worden 600 Carolusguldens op naam en rekening gezet van 2 voorkinderen van de weduwe van Jacob(us): Jacoba (de) Brouwer. In haar testament van 1704 staat dat ze weer wil trouwen en worden twee kinderen genoemd: Jacob van de Vijver en Christina "gesegt Schenk". Jacob moet 2 keer getrouwd geweest zijn. De eerste keer met Tanneken van Aelst, met wie hij twee kinderen heeft Anthonij geboren voor 1691 en Jan geboren 1691. Anthonij van de Vijver gaat in ondertrouw op 9 augustus 1710 in Schoondijke met Josinthia Prince en trouwt op 24 augustus. Hij overlijdt waarschijnlijk rond 1714. De gemeentesecretaris Busschoff, die is aangesteld als oppervoogd, geeft Jan van de Vijver geld, dat hij misschien nodig heeft voor zijn bruiloft in 0ostburg met Maryan Backaar. Veel geluk heeft het paar niet de drie kinderen Tannetje, Jacob en Magdalena overlijden snel, zoals op te maken valt uit het begraafboek van Oostburg. Ook Maryan sterft en Jan gaat terug naar Sas van Gent. Zijn nieuwe vrouw heet Annemarie Belsaert. Ze krijgen een zoon Isaac. Over hem kunnen we niets vinden.
Jan van de Vijver trouwt een derde keer en wel met Janneke Dircks. Tot 1730 gebeurt er niets noemenswaardigs, maar op 19 december van dat jaar, 's avonds om 22.00 uur, laat Janneke de notaris halen om een testament te maken, waarin de zaken voor Isaac en haar 5 andere kinderen moeten worden geregeld. September 1731 geeft ook zij voor de weeskamer aan, dat ze opnieuw wil trouwen en dan worden alleen nog genoemd Herman(nus) en Jacob van de Vijver.
Er breken spannende tijden aan. De Fransen doen van zich horen en later is het dan ook zover. 0p 30 april '717 wordt Sas van Gent na een beleg van 6 dagen overgegeven. Tijdens het beleg wordt de kerk van de Nederduits Gereformeerde gemeente in brand geschoten en verbranden alle belangrijke boeken. We weten dus niet of Hermannus met Maria de Vries is getrouwd, maar we nemen dat wel aan. Ze krijgen 9 kinderen die allemaal worden gedoopt in Sas van Gent. In het lidmatenregister van de kerk, dat in 1752 begint, staat zijn naam: Hermannus. Deze is doorgestreept, met een aantekening "obiit", maar we kennen geen datum. Hij is diaken en ouderling geweest. 0p 17 oktober 1767 wordt hij benoemd tot vaandrig in de burgercompagnie te Sas van Gent en een week later zweeft hij de eed van trouw en gehoorzaamheid samen met kapitein Hermanus Holscher en luitenant Pieter de Moor. In 1774 wordt hij zelfs kapitein.
Hij is aannemer van beroep en aan hem wordt gegund de kerk, die beschadigd is, te repareren. Hiervoor is zelfs in heel Nederland gecollecteerd om de gelden bij elkaar te krijgen. Kennelijk legt zijn persoon gewicht in de schaal, want zijn naam staat bij de handtekeningen onderaan een lang verzoekschrift in 1768 aan de magistraat voor een nieuwe visafslag. In maart van het jaar 1748 komt Jan  ter wereld en wordt gedoopt op de 17e. Hij trouwt als hij 26 jaar is op 10 april 1774 in Axel met Suzanne Pieters. Zij is de dochter van Hendrik Pieter(sen) en Janna Crol. De andere kinderen zijn gedoopt op: Janneke 23 april 1752; Pieter 03 februari 1754; Janneke (Janettie) 28 april 1756; Sophia 26 februari 1758; Pieternella 25 februari 1761; Joanna 30 november 1763; Jacoba 23 maart 1766 en Maria 29 juni 1783 (zij is overleden op l2 februari 1784).
Op 20 april 1787 betaalt hij over zijn huis en erve £.26 ½. Hij is nummer 59 op de lijst en het geheel wordt nader gespecificeerd: betimmert 1 1/3 roeden, onbetimmert 1 2/3 roeden. Wanneer hun dochter Sophia trouwt in het 6e jaar van de Franse Republiek worden zowel Hermannus als  Maria als overleden in de trouwakte vermeld. Pieter trouwt met Pieternella de Kok uit Axel. Hun twee kindertjes Maria en Maria overlijden snel. Hij wordt voor 9 guldens ‘s jaars aangesteld als eerste oppasser van de brandspuit in Sas van Gent op 1 mei 1786. Hij woont in de D0bbelbarakken. Bij de volkstelling heeft hij no. 393. Janneke trouwt met kanonnier Philippus Haack uit Den Bosch op 22 augustus 1783.Zij krijgen 5 kinderen. Sophia trouwt met kleermaker Franciscus Evers op 01 december 1797. Ze krijgen 4 kinderen die rooms-katholiek worden gedoopt. Bij de volkstelling is zij no.232. Joanna trouwt met slager Johannes Vermoet op 25 november 1795.
Jacoba is naaister van beroep en getuigt bij het huwelijk van haar zus Sophia. Zij woont in bij Elena Struijkers, 67 jaar, in de Moolestraat en krijgt bij de telling no. 240.
Op 2 juli 1777 verhuizen Jan van de Vijver en Suzanne Pieters met twee kinderen met attestatie van Axel naar Sas van Gent. Daar wordt hun derde kind geborenen het wordt vernoemd naar opa Hermannus. In het lidmatenregister van de Nederduits Gereformeerde kerk van Sas van Gent wordt ook de naam van Jan doorgestreept. De datum van overlijden moet ongeveer liggen rond 1783. 0p 11 februari 1784 verzoekt de weduwe Susanne 0m een acte van indemniteit, want ze wil met Hendrik, 7 jaar; en Hermanus, 2 jaar terug naar Axel. Daar zal ze later trouwen met korporaal Adrianus Walthers en met hem en Hendrik later terecht komen in Deventer (0verijssel). Daar vestigt zij zich na het overlijden van haar man met haar zoon Hendrik. In 1798 wordt een zekere Hermannus van de Vijver benoemd tot diaken in het Collegium 0ualificatum. In het nieuwe lidmatenregister van Sas van Gent wordt alleen nog in 1810 melding gemaakt van het overlijden van Sophia van de Vijver. De nazaten van de familie Van de Vijver gaan verder als ingezetenen van Deventer.

Hierna volgt een aanvulling op het artikel uit de Kroniek van 2009 van mijn hand. 
Ik weet niet of deze gegevens bekend zijn.
Enkele leden hebben aan boord van de schepen van de VOC tochten naar Indie gemaakt.

Sas van Gent in de 18e eeuw, Van de Vijvers en de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Het verhaal begint met Jacobus( van de Veijver), is bij indiensttreding bij de VOC (scheeps)timmerman: een onderofficier. Grotere schepen hadden vaak meerdere timmerlieden aangesteld. Hij is verantwoordelijk voor de romp, de pompen en ander houtwerk. Op 27 september 1723 vaart hij uit op het schip Doornik, 145 voet lang, 415 last(=830 ton) en een bemanning van 200 tot 250 koppen. De reis gaat van Rammekens, dat ten oosten ligt van Vlissingen, naar Batavia.

Fort Rammekens was voor Zeeland de plaats waar de schepen van de VOC op de rede lagen, voordat de tocht naar de Oost begon. Het was al gebouwd door Margaretha van Hongarije, de zus van Karel V rond 1550. Het fort controleerde het verkeer over De Honte naar Middelburg en Antwerpen De terugreis maakt hij op de Valkenisse, een spiegelretourschip van 160 voet, 575 last en 225 tot 300 man. De kamer van de terugreis is Zeeland. Onder schipper Gerrit Stokke vertrekken ze op 1 november 1728. Hij heeft dan zo'n 5 jaar in de tropen doorgebracht. Ze komen aan bij Kaap de Goede Hoop op 14 januari 1729 en varen verder op 4 februari. Op 26 juni arriveren ze veilig bij Rammekens, waar hij afmonstert. De begunstigde, zij die tussentijds een uitkering ontvangt, is volgens het soldijboek Josina van Donge(n).
Waarschijnlijk monstert hij na een half jaar weer aan op 15 januari 1730. Op 16 januari ontvangt de vrouw 430.5.-.  Zijn achternaam wordt nu geschreven als Van de Vijvers. Hij is gepromoveerd tot opper(scheeps)timmerman. Het schip Wickenburg vaart uit op 2 mei en op 17 februari 1731 ziet hij Batavia weer.
Na twee jaar wordt hij gerepatrieerd met de Ridderkerk, een fregatschip van 115 voet, 250 last en 60 tot 116 koppen. Ze varen terug in konvooi onder het commando van I.F. De Witte van Schoten.  Vertrek 2 april, via de Kaap 18-december,waar ze blijven tot 3 maart. Op 12 oktober 1735 zijn ze terug. De kamer is dit keer Amsterdam. Merkwaardig is het feit dat hij 1734 de dienst verlaat. Op 3 augustus 1735 krijgt hij zijn gage 943.7.4. De diensttijd bij de VOC bedroeg 5 jaar, misschien wilde hij zijn contract niet verlengen.
In dat zelfde jaar op 16 juli varen Isaac van de Vijver (de zoon van Jan van de Vijver en zijn 2e vrouw Annemarie Belsaert) en Jacobus van de Vijver ( de zoon van Jan van de Vijver en zijn 3e vrouw Janneke Dircks) samen weg uit Rammekens op het schip Westhoven richting de Kaap. Isaac is hooploper, het hulpje van de matrozen en onervaren, Jacobus is konstabel en verantwoordelijk voor de wapens aan boord.
De Westhoven is een schip met een  lengte van 130 voet, kan 325 last= 650 ton vervoeren. Schipper is Cornelis Pietersz Boom en hij heeft een bemanning van 175 tot 197 koppen. Bestemming is Batavia. Bij Kaap de Goede Hoop komen ze aan op 22 december en vertrekken daar weer op 19 januari van het volgend jaar. Op 5 mei 1736 zijn ze in Batavia.
Kaap de Goede Hoop is een belangrijke pleisterplaats. Door gebrek aan verse groenten worden onderweg de opvarenden ziek en er sterven vele. Jan van Riebeeck sticht er 1652 in opdracht van de VOC een plek waar de schepen kunnen foerageren, voordat ze de overtocht maken naar Indië. De zieken kunnen er genezen in het hospitaal. Ook kunnen brieven voor thuis worden meegegeven.De baai met de Tafelberg op de achtergrond is een markant herkenningspunt in de lange, soms eentonige reis.
In Indië scheiden hun wegen. Isaac reist 28 november 1737 terug via Ceylon (Mocha), het huidige Sri Lanka, nog steeds op de Westhoven naar Texel; kamer Amsterdam. Aankomst bij de Kaap is op 6 maart 1738 en het vertrek is 20 dagen later 26 maart. Hij komt op 28 juni 1738 aan en monstert af. Dit is waarschijnlijk de enige reis die hij maakt. Doordat bij de Franse invasie de kerk van Sas van Gent in brand wordt geschoten en de DTB boeken verbranden, weten we niet af hij terugkeert naar het Sas.
Jacobus de konstabel is getrouwd met Josina van Donge(n) volgens het soldijboek van de Westhoven. Zij ontvangt op 16 juli 1735  een uitkering van 44.-.-.  Op 30 januari ontvangt Jan Brouwer  een uitkering van 10,-5.- en op 16 mei nog een keer 2.2.-. Deze Jan Brouwer is waarschijnlijk familie (broer?) van Jacoba de Brouwer de tweede vrouw van Jacob van de Vijver. Deze Jacoba heeft 2 kinderen, een Jacob(us) en Christina Schenck. 
Hij reist terug met het schip Het Kasteel van Woerden, kamer Delft. Het schip is wat groter dan de Westhoven: 145 voet lang, 425 last en 250 koppen, Het vertrek is op oud jaar 31 december 1736. Ze komen aan bij de Kaap op 7 april 1737, waar ze de 22e vertrekken. De aankomst in Holland is 7 september 1737.
Op 21 februari 1738 treedt hij opnieuw in dienst van de VOC ook weer als konstabel. Hij vaart uit met het schip Westkapelle, 145 voet lang, 425 last en ongeveer 300 koppen, van Rammekens.  Zijn vrouw Josina ontvangt een voorschot van 143.-.-.  Hij overlijdt in Azië.  Op 21 juli 1746 wordt hij zonder schuldbrief en maandbrief bij de VOC uitgeschreven. Josina wordt hiermee weduwe. Er is in die tijd geen vangnet. Vaak trouwen ze weer.
De laatste Jacobus van de Vijver (uit Sas van Gent) is de broer van Hermanus van de Vijver, de aannemer van het herstel van de kapotgeschoten kerk van Sas van Gent. (Zie Kroniek 2009).  Hij treedt in dienst op 1 november 1742 als soldaat en vaart uit op de Zaamslag, kamer Zeeland. Hij zal het langst in dienst van de VOC blijven: bijna 20 jaar en zal zijn vaderland niet meer terug zien. Hij overlijdt in Azië op 27 januari 1762. In het soldijboek van de Zaamslag staat vermeldt dat de gage wordt uitgekeerd aan zijn broer Hermanus, maar wel 14 jaar later: 1776. De VOC paste blijkbaar goed op haar centjes.

Bronnen:

België. Gent. Stads archief. Sassevaart. Reeks 530, nummer 29
ARA, eerste aÍdeling. Raad van State 2145. Kohier kapltale schatting Sas van Gent 17l18 april 1665.
Sas van Gent, oud archief. Lidmatenboek van de Nederduits Gereformeerde Kerk in Sas van Gent.
Zeeuws Archief. Zeeuwen gezocht, database. Middelburg. RA. Weeskamerboek Sas van Gent